عمل به قرآن (قسمت دوم: مبحث شفاعت)

«بِسمِ اللّه‏ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ»

نویسنده : فاطمه حیدری

تخصصی پایگاه بیداری اسلامی

مبحث شفاعت در قرآن کریم دارای آیات متعدد و مصادیق بارز زیادی می باشد ،همینطور در احادیث ائمه و بزرگان دین ما و با الاخص مکتب تشیع دارای مرتبه ی والا و بزرگی است به همین دلیل هم در کتاب مبین ما قرآن و هم در روایات عنایات زیادی به آن شده که این مطلب حاکی از اهمیت فراوان آن دارد . لذا در این مطلب به صورت خلاصه به آن می پردازیم ..

شاید برای اکثر کسانی که حدیث شریف کسا را مطالعه کرده اند این چند سطر آشنا باشد :

"فَدَنَی الْحُسَیْنُ نَحْوَ الْکِسآءِ، وَقالَ السَّلامُ عَلَیْکَ یا جَدَّاهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَنِ اخْتارَهُ اللَّهُ، اَتَاْذَنُ لی اَنْ اَکُونَ مَعَکُما تَحْتَ الْکِسآءِ، فَقالَ وَعَلَیْکَ السَّلامُ یا وَلَدی وَیا شافِعَ اُمَّتی"

"حسین علیه السلام نزدیک کساء رفته گفت: سلام بر تو ای جد بزرگوار، سلام بر تو ای کسی که خدا او را برگزید آیا به من اذن می دهی که داخل شوم با شما در زیر کساء فرمود: و بر تو باد سلام ای فرزندم و ای شفاعت کننده امتم " (1) 

حال با هم این حدیث را در کنار آیاتی از کلام الله مجید قرار میدهیم .. :

"یوم لا یغنی‌ مولی‌ عن‌ مولی‌ شیـا و لا هم ینصرون *(2) إلا من‌ رحم الله"(3)

" روزی‌ است‌ روز رستاخیز که‌ هیچ‌ دوستی‌ و صاحب‌ ارتباطی‌ نمی‌تواند دوست‌ و صاحب‌ ارتباط‌ با خود را بی‌نیاز کند، به‌ هیچ وجه‌ من‌ الوجوه و مردم‌ به‌ هیچ وجه‌ مورد نصرت‌ و یاری‌ واقع‌ نمی‌شوند، مگر آن‌ کسی‌ که‌ مورد رحمت‌ خدا قرار گیرد"

و چند نتیجه می گیریم  :

اول اینکه کسی که مورد شفاعت قرار میگیرد باید مورد رحمت الهی قرار بگیرد .

 

اینجا خود خداوند بلند مرتبه شفاعت کننده هستند.. "ما لکم من دونه من ولی و لا شفیع "(4)

برایتان غیر از او هیچ یاور و شفاعت کننده ای نیست.

ازین آیه شریف می فهمیم که هر که غیر از خدا بخواد شفاعت کند باید به اذن خداوند باشد ،

همانطور که در سوره بقره آمده : " من ذالذی یشفع عنده الا باذنه " چه کسی در نزد او [خداوند] شفاعت مکند مگر به اذنش ؟ "(5)

دوم اینکه "خودِ قرآن" هدی و رحمة بشری للمسلمین هست پس خود قرآن هم مایه شفاعت است .(6)

سوم اینکه پیامبر اکرم حضرت محمد صل الله علیه و آله و سلم در سوره مبارکه انبیا "رحمت" خطاب شدند "ما ارسلناک الارحمة للعالمین"(7)

یعنی : نفرستادیم تو را ، جز آنکه می خواستیم به مردم جهان رحمتی ارزانی کنیم ..

پس پیامبر جزو اصلی ترین شفاعت کننده ها هستند .

و همینطور که ابتدائا خواندیم حضرت محمد (ص) در حدیث شریف کسا ، حضرت امام حسین علیه السلام رو "شافع امت" خطاب میکنند .(8) و در زیارت عاشورا هم می خوانیم االهم ارزقنی شفاعت الحسین یوم الورود .. (9)

 

ضمنا در سوره اعراف داریم که رحمت خداوند بر همه چیز احاطه داره و در شرایطی که بنده به آیات  نشانه های خداوند ایمان بیاورد و تقوا پیشه کند و زکات بدهد خداوند رحمتش را برای آن بنده مقرر می نمایند (10). 

نکته ی بسیار مهمی که خداوند در سوره ی مریم به آن اشاره می فرمایند این است که کسی که شافع است یعنی میتواند شخصی یا اشخاصی را شفاعت کند که نزد خداوند از "عهدی" برخوردار باشد ..

لَا یَمْلِکُونَ الشَّفَـٰعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَـٰنِ عَهْدًا (11)

برای اینکه معنای "عهد" را در یابیم باید به آیاتی دیگر از کلام الله مجید رجوع کنیم :

طبق این آیه ای ذیل : 

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَیَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ ([به خاطر آورید] هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من [نیز امامانى قرار بده!]» خداوند فرمود: «عهد من، به ستمکاران نمى‏رسد! [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند]». (12)

خداوند در این آیه امامت را مصداق عهد خود معرفی می کنند و در سوره مومنون داریم کهیکی از ویژگی های مومن رعایت کردن عهد خدا یعنی همان امامت است  :

وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ (13)

و قدرت‌ و سلطنت‌ بر شفاعت‌ ندارند، مگر آن‌ کسیکه‌ در نزد خداوند رحمن‌ عهدی دارد ..

پس می توانیم از تامل در آیات بالا در یابیم که برای رسیدن به شفاعت و حتی شافع کسی شدن پذیرفتن و رعایت امر امامت مسئله ی بسیار مهمی است .

از دیگر افرادی که توانایی شفاعت دارند شهدا و انبیا هستند:

قال رسول الله صلی الله علیه و آله : یشفع الشّهید فی سبعین من اهله.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : شهید هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت می کند.(14)

عن رسول الله‏ صلی الله علیه و آله و سلم: ثلاثة یشفعون إلی الله‏عزّوجلّ فیشفّعون: الأنبیاء ثمّ العلماء ثمّ الشهداء»(15)

مقصود از شهدا، اصطلاح حدیثی و فقهی آن است؛ یعنی کشتگان در میدان جنگ، نه اصطلاح قرآنی آن که ناظر به شهادت و گواهی بر اعمال است.

در قرآن کریم از شهدای معرکه تعبیر به «مقتول فی سبیل الله» شده است: (ولاتقولوا لمن یقتل فی سبیل الله(16)…)

سوالی هم وجود دارد که می پرسند آیا بهشتیان هم نیازمند شفاعت هستند یا فقط جهنمیان چون گناه کرده اند شفاعت می شوند ؟

در پاسخ به این سوال حدیثی از امام باقر علیه السلام داریم که حضرت می فرمایند :

امام باقر می فرماید نیست احدی از اولین و آخرین افراد مگر اینکه او محتاج شفاعت محمد (ص) در روز قیامت باشد. (17)

طبق این حدیث شریف میتونیم نتیجه بگیریم که همه افراد نیازمند شفاعت هستند چه جهنمیان چه بهشتیان .

و قطعا و یقینا بهشتیان هم اگر مورد شفاعت واقع بشوند درجاتشان در بهشت بالاتر خواهد رفت وبه قولی علو درجه دارند ..

انشاالله مطلب بالا مورد استفاده قرار گرفته باشد .

فهرست منابع:

قرآن کریم 

مفاتیح الجنان 

تفسیر قمی
کنزالعمال
بحار الانوار

پی نوشت ها:

1-حدیث شریف کسا 
2-سوره دخان آیه 41
3-سوره دخان آیه 42
4- سوره سجده آیه 4
5-سوره بقره آیه 255
6-سوره نحل آیه 89
7- سوره انبیا آیه 107 
8-حدیث شریف کسا
9-زیارت عاشورا
10-آیه 156 سوره اعراف
11-. آیه 87 سوره مریم 
12-آیه 124 سوره بقره 
13-آیه 8 سوره مومنون 
14-کنز المعال، ج4، ص401، حدیث 11119
15-بحار، ج۸، ص۳۴٫
16-سوره بقره، آیه ۱۵۴٫
17-علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج2، ص202

تخصصی پایگاه بیداری اسلامی

http://site.waken-islam.org/index.php?newsid=3791

عمل به قرآن (قسمت اول:توبه و استغفار)

«بِسمِ اللّه‏ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ»

نویسنده : فاطمه حیدری

تخصصی پایگاه بیداری اسلامی

بسیاری از بزرگان تاکید بر انجام واجبات و ترک محرمات دارند . و توصیه میکنند هر چهل روز یک گناه را ترک کنیم .ترک گناهان اغلب بدون استغفار و تبری جستن از انجام آن ممکن نمی شود.طی تحقیقاتم متوجه شدم توبه را به صورت های مختلف (پشیمانی و ندامت،ترک معصیت و...)معنی می کنند اما چیزی که قطعی است مفهوم کلمه ی توبه به معنای بازگشت می باشد .

و این موضوع بدون طلب بخشش و استغفار از خداوند متعال و امید به رحمت بی نهایت وی جنبه عملی پیدا نخواهد کرد و به صورت حرف بدون عمل باقی می ماند .خداوند در قرآن کریم آیات بسیاری را به اهمیت بازگشت از گناه به سوی رحمتش و استغفار اختصاص داده اند که میتوانیم برای مثال به آیات زیر اشاره کنیم :

فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ یتُوبُ عَلَیهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ(1)ترجمه:اما آن کس که پس از ستم کردن، توبه و جبران نماید، خداوند توبه او را می‌پذیرد؛ (و از این مجازات؛ معاف می‌شود، زیرا) خداوند، آمرزنده و مهربان است.

وَإِذَا جَاءَکَ الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِآیاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَیکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ(2)ترجمه:هرگاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند، به آنها بگو: «سلام بر شما پروردگارتان، رحمت را بر خود فرض کرده؛ هر کس از شما کار بدی از روی نادانی کند، سپس توبه و اصلاح (و جبران) نماید، (مشمول رحمت خدا می‌شود چرا که) او آمرزنده مهربان است.»

وَالَّذِینَ عَمِلُوا السَّیئَاتِ ثُمَّ تَابُوا مِنْ بَعْدِهَا وَآمَنُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ(3)ترجمه:و آنها که گناه کردند، و بعد از آن توبه نمودند و ایمان آوردند، (امید عفو او را دارند؛ زیرا) پروردگار تو، در پی این کار، آمرزنده و مهربان است.

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یجْعَلْ لَکُمْ فُرْقَانًا وَیکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیئَاتِکُمْ وَیغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ(4)ترجمه:ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، برای شما وسیله‌ای جهت جدا ساختن حق از باطل قرارمی‌دهد؛ (روشن‌بینی خاصی که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت؛) و گناهانتان را می‌پوشاند؛ و شما را می‌زمرزد؛ و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است!

وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِیهِمْ وَمَا کَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ یسْتَغْفِرُونَ(5)ترجمه:ولی (ای پیامبر!) تا تو در میان آنها هستی، خداوند آنها را مجازات نخواهد کرد؛ و (نیز) تا استغفار می‌کنند، خدا عذابشان نمی‌کند.

وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُورًا رَحِیمًا(6)ترجمه:و از خداوند، طلب آمرزش نما! که خداوند، آمرزنده و مهربان است.

وَمَنْ یعْمَلْ سُوءًا أَوْ یظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یسْتَغْفِرِ اللَّهَ یجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَحِیمًا(7)ترجمه:کسی که کار بدی انجام دهد یا به خود ستم کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نماید، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت.

نکاتی در رابطه با توبه و استغفار :

1-کسانی که ایمان می آورند و بعد از ایمان آوردن کافر میشوند :

إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بَعْدَ إِیمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا کُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الضَّالُّونَ(8)

کسانی که پس از ایمان کافر شدند و سپس بر کفر (خود) افزودند، (و در این راه اصرار ورزیدند،) هیچ‌گاه توبه آنان، (که از روی ناچاری یا در آستانه مرگ صورت می‌گیرد،) قبول نمی‌شود؛ و آنها گمراهان (واقعی)اند (چرا که هم راه خدا را گم کرده‌اند، و هم راه توبه را!).

2-توبه اشخاصی پذیرفته میشود که بدون آگاهی و غیرعامدانه منکری را مرتکب شده اند :

إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِینَ یعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ یتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ فَأُولَئِکَ یتُوبُ اللَّهُ عَلَیهِمْ وَکَانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًا(9)

پذیرش توبه از سوی خدا، تنها برای کسانی است که کار بدی را از روی جهالت انجام می‌دهند، سپس زود توبه می‌کنند. خداوند، توبه چنین اشخاصی را می‌پذیرد؛ و خدا دانا و حکیم است.

3-افرادی که نزدیک به مرگ توبه می نمایند ! :

وَلَیسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یعْمَلُونَ السَّیئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَلَا الَّذِینَ یمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ أُولَئِکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا(10)

برای کسانی که کارهای بد را انجام می‌دهند، و هنگامی که مرگ یکی از آنها فرا می‌رسد می‌گوید: «الان توبه کردم!» توبه نیست؛ و نه برای کسانی که در حال کفر از دنیا می‌روند؛ اینها کسانی هستند که عذاب دردناکی برایشان فراهم کرده‌ایم.

4-شرک به خدا :

إِنَّ اللَّهَ لَا یغْفِرُ أَنْ یشْرَکَ بِهِ وَیغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَنْ یشَاءُ وَمَنْ یشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِیمًا(11)

خداوند شرک را نمی‌بخشد! و پایین‌تر از آن را برای هر کس (بخواهد و شایسته بداند) می‌بخشد. و آن کسی که برای خدا، شریکی قرار دهد، گناه بزرگی مرتکب شده است.

از آیه بالا در میابیم که خداوند شرک را نمیبخشد اما در آیه دیگری خداوند می فرماید اگر مشرکی توبه کند برای او بهتر است :

  وَأَذَانٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَرَسُولُهُ فَإِنْ تُبْتُمْ فَهُوَ خَیرٌ لَکُمْ وَإِنْ تَوَلَّیتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّکُمْ غَیرُ مُعْجِزِی اللَّهِ وَبَشِّرِ الَّذِینَ کَفَرُوا بِعَذَابٍ أَلِیمٍ(12)

و این، اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به (عموم) مردم در روز حج اکبر [= روز عید قربان‌] که: خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند! با این حال، اگر توبه کنید، برای شما بهتر است! و اگر سرپیچی نمایید، بدانید شما نمی‌توانید خدا را ناتوان سازید (و از قلمرو قدرتش خارج شوید)! و کافران را به مجازات دردناک بشارت ده!

5-مهمترین نکته : انجام عمل صالح بعد از توبه و بازگشت :

وَإِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى(13)

و من هر که را توبه کند، و ایمان آورد، و عمل صالح انجام دهد، سپس هدایت شود، می‌آمرزم!

إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِکَ یبَدِّلُ اللَّهُ سَیئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا(14)

مگر کسانی که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدل می‌کند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است!

وَمَنْ تَابَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَإِنَّهُ یتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتَابًا(15)

و کسی که توبه کند و عمل صالح انجام دهد، بسوی خدا بازگشت می‌کند (و پاداش خود را از او می‌گیرد.)

فَأَمَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَعَسَى أَنْ یکُونَ مِنَ الْمُفْلِحِینَ(16)

اما کسی که توبه کند، و ایمان آورد و عمل صالحی انجام دهد، امید است از رستگاران باشد!

فهرست منابع:

1.قرآن کریم.

پی نوشت ها:

1.المائدة/39.

2.الأنعام/54.

3.الأعراف/153.

4.الأنفال/29.

5.الأنفال/33.

6.النساء/106.

7.النساء/110.

8.آل عمران/90.

9.النساء/17.

10.النساء/18.

11.النساء/48.

12.التوبة/3.

13.طه/82.

14.الفرقان/70.

15.الفرقان/71.

16.القصص/67.