عمل به قرآن (قسمت دوم: مبحث شفاعت)

«بِسمِ اللّه‏ِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ»

نویسنده : فاطمه حیدری

تخصصی پایگاه بیداری اسلامی

مبحث شفاعت در قرآن کریم دارای آیات متعدد و مصادیق بارز زیادی می باشد ،همینطور در احادیث ائمه و بزرگان دین ما و با الاخص مکتب تشیع دارای مرتبه ی والا و بزرگی است به همین دلیل هم در کتاب مبین ما قرآن و هم در روایات عنایات زیادی به آن شده که این مطلب حاکی از اهمیت فراوان آن دارد . لذا در این مطلب به صورت خلاصه به آن می پردازیم ..

شاید برای اکثر کسانی که حدیث شریف کسا را مطالعه کرده اند این چند سطر آشنا باشد :

"فَدَنَی الْحُسَیْنُ نَحْوَ الْکِسآءِ، وَقالَ السَّلامُ عَلَیْکَ یا جَدَّاهُ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَنِ اخْتارَهُ اللَّهُ، اَتَاْذَنُ لی اَنْ اَکُونَ مَعَکُما تَحْتَ الْکِسآءِ، فَقالَ وَعَلَیْکَ السَّلامُ یا وَلَدی وَیا شافِعَ اُمَّتی"

"حسین علیه السلام نزدیک کساء رفته گفت: سلام بر تو ای جد بزرگوار، سلام بر تو ای کسی که خدا او را برگزید آیا به من اذن می دهی که داخل شوم با شما در زیر کساء فرمود: و بر تو باد سلام ای فرزندم و ای شفاعت کننده امتم " (1) 

حال با هم این حدیث را در کنار آیاتی از کلام الله مجید قرار میدهیم .. :

"یوم لا یغنی‌ مولی‌ عن‌ مولی‌ شیـا و لا هم ینصرون *(2) إلا من‌ رحم الله"(3)

" روزی‌ است‌ روز رستاخیز که‌ هیچ‌ دوستی‌ و صاحب‌ ارتباطی‌ نمی‌تواند دوست‌ و صاحب‌ ارتباط‌ با خود را بی‌نیاز کند، به‌ هیچ وجه‌ من‌ الوجوه و مردم‌ به‌ هیچ وجه‌ مورد نصرت‌ و یاری‌ واقع‌ نمی‌شوند، مگر آن‌ کسی‌ که‌ مورد رحمت‌ خدا قرار گیرد"

و چند نتیجه می گیریم  :

اول اینکه کسی که مورد شفاعت قرار میگیرد باید مورد رحمت الهی قرار بگیرد .

 

اینجا خود خداوند بلند مرتبه شفاعت کننده هستند.. "ما لکم من دونه من ولی و لا شفیع "(4)

برایتان غیر از او هیچ یاور و شفاعت کننده ای نیست.

ازین آیه شریف می فهمیم که هر که غیر از خدا بخواد شفاعت کند باید به اذن خداوند باشد ،

همانطور که در سوره بقره آمده : " من ذالذی یشفع عنده الا باذنه " چه کسی در نزد او [خداوند] شفاعت مکند مگر به اذنش ؟ "(5)

دوم اینکه "خودِ قرآن" هدی و رحمة بشری للمسلمین هست پس خود قرآن هم مایه شفاعت است .(6)

سوم اینکه پیامبر اکرم حضرت محمد صل الله علیه و آله و سلم در سوره مبارکه انبیا "رحمت" خطاب شدند "ما ارسلناک الارحمة للعالمین"(7)

یعنی : نفرستادیم تو را ، جز آنکه می خواستیم به مردم جهان رحمتی ارزانی کنیم ..

پس پیامبر جزو اصلی ترین شفاعت کننده ها هستند .

و همینطور که ابتدائا خواندیم حضرت محمد (ص) در حدیث شریف کسا ، حضرت امام حسین علیه السلام رو "شافع امت" خطاب میکنند .(8) و در زیارت عاشورا هم می خوانیم االهم ارزقنی شفاعت الحسین یوم الورود .. (9)

 

ضمنا در سوره اعراف داریم که رحمت خداوند بر همه چیز احاطه داره و در شرایطی که بنده به آیات  نشانه های خداوند ایمان بیاورد و تقوا پیشه کند و زکات بدهد خداوند رحمتش را برای آن بنده مقرر می نمایند (10). 

نکته ی بسیار مهمی که خداوند در سوره ی مریم به آن اشاره می فرمایند این است که کسی که شافع است یعنی میتواند شخصی یا اشخاصی را شفاعت کند که نزد خداوند از "عهدی" برخوردار باشد ..

لَا یَمْلِکُونَ الشَّفَـٰعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَـٰنِ عَهْدًا (11)

برای اینکه معنای "عهد" را در یابیم باید به آیاتی دیگر از کلام الله مجید رجوع کنیم :

طبق این آیه ای ذیل : 

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَیَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ ([به خاطر آورید] هنگامى که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من [نیز امامانى قرار بده!]» خداوند فرمود: «عهد من، به ستمکاران نمى‏رسد! [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند]». (12)

خداوند در این آیه امامت را مصداق عهد خود معرفی می کنند و در سوره مومنون داریم کهیکی از ویژگی های مومن رعایت کردن عهد خدا یعنی همان امامت است  :

وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ (13)

و قدرت‌ و سلطنت‌ بر شفاعت‌ ندارند، مگر آن‌ کسیکه‌ در نزد خداوند رحمن‌ عهدی دارد ..

پس می توانیم از تامل در آیات بالا در یابیم که برای رسیدن به شفاعت و حتی شافع کسی شدن پذیرفتن و رعایت امر امامت مسئله ی بسیار مهمی است .

از دیگر افرادی که توانایی شفاعت دارند شهدا و انبیا هستند:

قال رسول الله صلی الله علیه و آله : یشفع الشّهید فی سبعین من اهله.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : شهید هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت می کند.(14)

عن رسول الله‏ صلی الله علیه و آله و سلم: ثلاثة یشفعون إلی الله‏عزّوجلّ فیشفّعون: الأنبیاء ثمّ العلماء ثمّ الشهداء»(15)

مقصود از شهدا، اصطلاح حدیثی و فقهی آن است؛ یعنی کشتگان در میدان جنگ، نه اصطلاح قرآنی آن که ناظر به شهادت و گواهی بر اعمال است.

در قرآن کریم از شهدای معرکه تعبیر به «مقتول فی سبیل الله» شده است: (ولاتقولوا لمن یقتل فی سبیل الله(16)…)

سوالی هم وجود دارد که می پرسند آیا بهشتیان هم نیازمند شفاعت هستند یا فقط جهنمیان چون گناه کرده اند شفاعت می شوند ؟

در پاسخ به این سوال حدیثی از امام باقر علیه السلام داریم که حضرت می فرمایند :

امام باقر می فرماید نیست احدی از اولین و آخرین افراد مگر اینکه او محتاج شفاعت محمد (ص) در روز قیامت باشد. (17)

طبق این حدیث شریف میتونیم نتیجه بگیریم که همه افراد نیازمند شفاعت هستند چه جهنمیان چه بهشتیان .

و قطعا و یقینا بهشتیان هم اگر مورد شفاعت واقع بشوند درجاتشان در بهشت بالاتر خواهد رفت وبه قولی علو درجه دارند ..

انشاالله مطلب بالا مورد استفاده قرار گرفته باشد .

فهرست منابع:

قرآن کریم 

مفاتیح الجنان 

تفسیر قمی
کنزالعمال
بحار الانوار

پی نوشت ها:

1-حدیث شریف کسا 
2-سوره دخان آیه 41
3-سوره دخان آیه 42
4- سوره سجده آیه 4
5-سوره بقره آیه 255
6-سوره نحل آیه 89
7- سوره انبیا آیه 107 
8-حدیث شریف کسا
9-زیارت عاشورا
10-آیه 156 سوره اعراف
11-. آیه 87 سوره مریم 
12-آیه 124 سوره بقره 
13-آیه 8 سوره مومنون 
14-کنز المعال، ج4، ص401، حدیث 11119
15-بحار، ج۸، ص۳۴٫
16-سوره بقره، آیه ۱۵۴٫
17-علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج2، ص202

تخصصی پایگاه بیداری اسلامی

http://site.waken-islam.org/index.php?newsid=3791